Een openbaar debat over de industriële toekomst op de site van Audi Vorst

Nieuwe industriële activiteit, woningen, groene ruimte, wapenfabriek... Wat zal er worden van de site in Vorst? Sinds de aankondiging van de sluiting van Audi Brussels, zijn er alverschillende projecten overwogen. Deze gigantische industriële site van meer dan 57 hectare behoort grotendeels tot Audi. Voor de PVDA mag de keuze voor de herbestemming van deze immense industriële site niet in de handen van een multinational of in de ondoorzichtige achterkamers van een taskforce blijven. De werkende klasse moet haar zeg hebben over de toekomst van de site van Forest, die rechtstreeks verbonden is met de industriële ambitie van ons land en Europa.

De strijd voor een industriële toekomst

De industriële crisis is een realiteit die Europa diep raakt, en België blijft niet gespaard. De industrie was lange tijd een motor voor de Europese economie, door stabiele, goedbetaalde en gevarieerde banen te creëren. De sluiting van Audi Brussels markeert een keerpunt voor de Belgische industrie. Na Renault in Vilvoorde, Opel in Antwerpen, Ford in Genk en nu Audi in Vorst; Volvo Cars in Gent is de laatste autofabriek in ons land. Maar naast de auto-industrie worden ook andere industriële sectoren getroffen. Het jaar 2024 werd gekarakteriseerd door een reeks sluitingen en herstructureringen (zoals Van Hool, Agfa-Gevaert, Ontex, Barry-Callebaut...) en het verlies van duizenden banen. De industrie is een sector die onderling sterk verbonden is, en een sluiting leidt tot kettingreacties van banenverlies.

Er is geen twijfel meer: Europa moet een ambitieuze industriële strategie ontwikkelen die antwoord biedt op de sociale en milieu-uitdagingen. Dit was het onderwerp van de mobilisatie begin februari van duizenden arbeiders uit heel Europa, die zich verzamelden voor de Europese instellingen in Brussel. De vakbondsfederatie IndustriALL heeft zich herhaaldelijk duidelijk in deze richting uitgesproken en eist een moratorium op ontslagen en sluitingen, een investeringspolitiek in plaats van bezuinigingen, en openbare investeringen om de industriële vraag te stimuleren en de wereldwijde overcapaciteit aan te pakken¹. Mario Draghi zelf, de voormalige president van de Europese Centrale Bank, sprak in een recent rapport uit 2024 van een “existentiële uitdaging” voor de Europese industrie.

Daarom eist de PVDA dat de Belgische regering, de Europese regeringen en de Europese Commissie een moratorium instellen op alle sluitingen van autofabrieken. Een moratorium om een industrieel plan op te stellen met alle grote Europese fabrikanten en de vakbonden van de sector. We hebben een totaalplan nodig om de productie, de ontwikkeling van infrastructuur en de juiste verdeling van modellen te organiseren. We mogen onze toekomst niet op het spel zetten door een van de fabrieken te sluiten die zich kan aanpassen aan de toekomstige behoeften van de auto-industrie².

Een groene en moderne industrie in Brussel

De industriële crisis werd gevoed door decennia van neoliberaal beleid dat de belangen van multinationals bevorderde ten koste van collectieve behoeften. De sluiting van Audi in Vorst is een perfect voorbeeld. Het melkkoetje van de Volkswagen-groep heeft miljoenen euro's aan openbare subsidies ontvangen, die de sluiting van de fabriek niet hebben voorkomen. Door gul te betalen aan haar aandeelhouders in plaats van voldoende te investeren in onderzoek en innovatie, heeft Audi een enorme achterstand opgelopen tegenover haar Chinese en Amerikaanse concurrenten. Het is tijd om de leiding te nemen.

We hebben vandaag de kans om ons industriële weefsel te moderniseren en deze industrie te heroriënteren naar de ecologische transitie. En op dit gebied lopen we enorm achter. Het netwerk van oplaadpunten voor elektrische voertuigen in ons land is volkomen onvoldoende. Steden zoals Wenen of Parijs doen het veel beter dan wij op het gebied van koolstofarm openbaar vervoer. Er is nog veel investering nodig om het stadsverwarmingsnetwerk te renoveren en gebouwen te isoleren. De gigantische site van Audi beschikt over veel troeven en is een ideale locatie om zo'n industriële activiteit te ontwikkelen.

Een ideale site voor de industrie

Deze site van 575.000 m² is rechtstreeks verbonden met de autosnelweg, heeft directe aansluiting op het spoor (ongeveer 79.350 m² eigendom van NMBS Holding) en ligt op de grens van Wallonië en Vlaanderen. Deze kenmerken maken de site ideaal voor de aanvoer van grondstoffen, het vertrek van industriële producten en de mobiliteit van het personeel. Door duizenden banen te schrappen, maakt Audi ook een arbeidspotentieel vrij dat gekarakteriseerd wordt door veel vakmanschap.

De site is sinds 2019 CO2-neutraal. En we pleiten uiteraard voor het behoud van deze status. Op de daken van de fabriek bevindt zich het grootste zonnepark van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit moet behouden en verder ontwikkeld worden. De industrie verbruikt water. De Audi-fabriek is aangesloten op het rioolwaterzuiveringsstation in Anderlecht om gereinigd maar nog niet drinkbaar water te ontvangen, dit ecologisch systeem moet behouden blijven. De site beschikt over eigen waterzuiveringsinstallaties, die zoveel mogelijk bewaard moeten blijven.

Het zou een enorme verspilling zijn, aangezien deze site ideaal is voor het behouden van grootschalige industriële activiteit. Het is ook een groot voordeel voor het economische en sociale leven van de wijk (handelaars, cafés, transport, horeca...). Direct na de aankondiging van de herstructurering bij Audi, gaven verschillende handelaars in de wijk Saint-Denis in Vorst hun bezorgdheid te kennen. Sommige horecagelegenheden vlak naast de fabriek waren voor een derde van hun omzet afhankelijk van klanten die bij Audi werkten.

Een publiek debat over de toekomst van de site

Audi heeft zijn deuren niet gesloten vanwege faillissement; het Brusselse bedrijf was winstgevend. In de afgelopen twee jaar heeft de groep zelfs de twee grootste winsten uit zijn geschiedenis geboekt in 2022 en 2023, dankzij het harde werk van haar werknemers³. Sinds 2018 heeft Audi minstens 157,7 miljoen euro aan openbare subsidies ontvangen in België, wat de sluiting van de fabriek en het ontslag van meer dan 4000 werknemers en onderaannemers niet heeft kunnen voorkomen. Voor de PVDA is het niet de bedoeling om nog één euro aan de multinational te geven. Niet alleen is zij verantwoordelijk voor de sanering van de site, maar ze heeft ook de middelen om dit te betalen en de site weer gereed te maken voor een nieuwe industriële activiteit.

Een nieuwe taskforce is opgezet om onder andere de toekomst van de site te bespreken. Francis Dagrin, Brussels parlementslid voor de PVDA en voormalige Audi-werknemer gedurende 40 jaar, heeft onlangs minister-president Rudi Vervoort hierover aangesproken. Om de economische belangen van de multinational te beschermen, is er geen transparantie over deze besprekingen. Vervoort herinnert eraan dat “Audi als eigenaar meer macht heeft over de toekomst van de site”. De groep is er niet in geslaagd haar technologische achterstand op haar concurrenten in te halen, ze heeft de dividenden voor aandeelhouders voorrang gegeven boven de noodzakelijke investeringen. We kunnen niet opnieuw de markt onze toekomst laten bepalen. We zullen moeten strijden zodat niet de multinationals de industriële politiek van ons land bepalen, noch de toekomst van 57 hectare in ons land.

Of het nu gaat over energie, mobiliteit, isolatie, gezondheid of de digitalisering van de economie, het is essentieel om kennis, knowhow en investeringen te concentreren rond grote Europese projecten onder leiding van de gemeenschap.⁴